Spageti altruizam

Ni dokufikcija, ni dokudrama, ni mockumentary, ni cinéma vérité, Vera je filmski rijaliti program: veristička fotografija, kamera iz ruke, prirodno svetlo, inscenirani kadrovi uhvaćeni „na živo“, pamtljiva protagonistkinja, spektakl i banalnost, napeto i repetitivno. I sve to u Rimu koji je tek nesinegenična senka La Grande Belezza i La Dolce Vita. Vedeta ovog kino-rijalitija je Vera Đema, u fikciji i fakciji italijanska glumica u pedesetim, relativno tankog filmskog (par filmova Darija Arđenta, jedan Žan-Pjera Mokija) i nešto popunjenijeg televizijskog portofolija, kao takmičarka više rijaliti programa, uglavnom italijanskih ispostava franšiza poput Velikog brata i The Amazing Race.

Premda navedene komponente ukazuju na očiglednu sponu između televizijske karijere Vere Đeme i ovog više nego korektnog austrijskog filma na italijanskom jeziku, reditelje Ticu Kovi i Rajnera Frimela ne zanimaju medijski senzacionalizam i afere za kućnu potrošnju. Nastavljajući niz atipičnih portreta (muzičari, pozorišni glumci, krotitelji lavova i drugi cirkuski umetnici), austrijsko-italijanski dvojac u osmoj zajedničkog dugometražnoj režiji, premijerno prikazanoj u venecijanskoj selekciji Orizzonti 2022, nudi studiju karaktera glumice koja je – poput aura Fontane di Trevi i Španskih stepenica, večno obeleženih Felinijevim i Vajlerovim filmom – oduvek živela u senci slavnog oca. Đulijano Đema je bio zvezda pepluma i spageti-vesterna, igrao u Viskontijevom Gepardu i Curlinijevoj Tatarskoj pustinji, snimao sa Arđentom, kadar delio sa Klaudijom Kardinale, Anom Karinom, Bibi Anderson, Henri Fondom i Kirkom Daglasom.

Iako popularnost oca, nastradalog 2013. u saobraćajnoj nesreći, Veru na svakom koraku podseća na njenu donekle neuspelu karijeru, središnju problematiku filma sažima jedna ključna scena. Vera Đema i Azija Arđento, glumica i kćerka Darija Arđenta, stoje pred grobom Geteovog sina na rimskom groblju. Sa mešavinom tuge i cinizma, dve nepo babies u metafilmskom obrtu konstatuju da na grobu, umesto imena preminulog, piše da je bio Geteov sin.

Vera, međutim, dublje zaseca jedan drugi aspekt društva spektakla: imperativ lepote. Ovaj dugi metar daje odličan uvid u pritiske filmske i srodnih industrija na zvezde, u potrazi za lukrativnim look-om, odnosno u diktatu normativne lepote. Veri tako govore da je čudna, da izgleda „previše savremeno“ za film čija se radnja odvija u 19. veku, dok ona sama, poneta očekivanjima drugih i sumanutim marketinški nametnutim normama, estetskom hirurgu poverava da želi da izgleda kao Barbie. Od tog raskoraka između autopercepcije i projekcije drugih upečatljiviji je ipak pritisak na Veru i njenu sestru Đulijanu da budu lepe kao njihov otac, harizmatični kauboj i bodibilder. „Odrasla sam opsednuta lepotom, to je bilo moranje“, „nisam bila lepa kao moj otac“, govori Vera, dok se Đulijana, gledajući porodične zapise iz detinjstva na super osmici, pita zašto su se podvrgle operacijama nosa. Očev uticaj na njihove odnose sa muškarcima („gde da nađeš takvog muškarca?!“) na mahove poprima vrlo doslovan oblik. Vera, recimo, sedi u krevetu sa ljubavnikom (Đenaro Lilio, inače glumac i model i učesnik rijaliti programa – sic) i, uprkos njegovom negodovanju, uporno mu ponavlja da je lep, dok nad ljubavnicima bdi šarmantan kaubojski portret Đulijana Đeme.

Veštinu Tice Kovi i Rajnera Frimela treba dakle tražiti u neprestanom korigovanju intervala između različitih ravni – psihološkog portreta, traktata o lepoti, pamfleta o surovosti šou-biznisa, omaža klasicima dvadesetog veka (Stanlio i Olio, Viskonti, Trifo, De Palma…) – na temelju osnovnih fabularnih koordinata (Verin šofer automobilom udari dečaka, Vera se zbliži sa osmogodišnjim Manuelom i njegovom porodicom). Osim toga, protagonisti Vere su uverljivi i nijansirani, dijalozi zvuče autentično, a kamera uspeva da uhvati tropizme, naročito na licu sjajne Vere Đeme, zasluženo nagrađene odličjem za najbolju glumicu u programu Orizzonti. Neverbalnom glumom (blago spušten pogled, zabacivanje kose, smešak iz pristojnosti), Vera Đema svedenim potezima docrtava dinamičan (auto)portret žene istovremeno traumatizovane i čovekoljubive, razočarane i odlučne da umakne prošlosti.

Film se završava kako je i počeo: Vera sa kaubojskim šeširom hoda kroz noć. U Rimu, gde se slatki život meri svakodnevnim okršajima i velika lepota preosmišljava pod tuđim svetlima, usamljena altruistična kaubojka ipak je brža od porodične senke.

Film Vera Tice Kovi i Rajnera Frimela prikazuje se u Dvorani Kulturnog centra Beograd 24. aprila, te u novosadskom, niškom i kragujevačkom Cineplexx-u 22. aprila, u okviru Austrijskog filmskog festivala, koji organizuje Austrijski kulturni forum Beograd.

Nikola Radić je urednik Filmoskopije, portala pod pokroviteljstvom Filmskog centra Srbije, koji objavljuje filmsku kritiku, eseje i intervjue.