ReActing – Mesto kojem se pripada: Kako glumci dobijaju uloge i ko je odgovoran za to

Smejali smo se Čarli Ranklu iz Kalifornikacije, dubinski se saosećali s Princes Kerolin u BoJack Horseman-u, ali ko je kod nas ta osoba koju glumci imaju 24/7 na ritejneru u slučaju da nešto pođe po zlu, i kako glumci uopšte dolaze do uloga? Predrasuda je mnogo, a dana malo da se sve adresira tokom trodnevnog industrijskog programa u Kranju, posvećenog umrežavanju regionalnih glumaca s međunarodnim kasting direktorima.

ReActing as a Star, kako glasi pun naslov programa, pod sloganom Glumi lokalno, delaj međunarodno (Play Locally, Act Internationally), treću godinu zaredom okuplja iskusne regionalne glumce, kao i alumni učesnike progama za talente Sarajevskog filmskog festivala (Sarajevo Talents). Tokom tri dana posetioci programa imali su prilike da se upoznaju sa složenim novinama u procesu kastinga, dok su glumcima posvećena dva bloka radionica  koje za cilj imaju upravo rad na mogućim pristupima tim složenim novinama. Nakon prošlogodišnjeg izmeštanja na jezero Bled, program se ove godine vraća nazad u nenametljivu udobnost Kranja u kojoj je i počeo svoje prve godine.

“Bled je lep kao krajolik ili pejzaž. Postoje dve definicije o vizuelnoj reprezentaciji prostora. Krajolik (landscape) je uvek prostor “tamo negde” […] možete samo da ga posmatrate i da mu se divite. S druge strane, mesto (a place) je ono gde zapravo pripadate. U krajoliku ste turisti, ali […] Kranj je mesto kojem se pripada.” To su bile uvodne reči filmologa Nebojše Jovanovića kojim je otvorio prvi panel razgovor s rediteljkom Aidom Begić (Snijeg, Djeca itd.) i, Aidinom višegodišnjom saradnicom, kasting direktorkom Timkom Grin (Skyfall, Murina, Znam kako dišeš itd.).

Razgovor je prvenstveno bio posvećen razbijanju predrasuda u vezi s pozivima za kastinge s kojima su se Aida i Timka susretale tokom godina. “Kako možeš da me zoveš na kasting, kada me poznaješ toliko godina”, bila je jedna od anegdota koje je Aida Begić podelila o stavu glumaca povodom kastinga. U posleratnom Sarajevu — sredini u kojoj se svi znaju — većina uloga se dodeljivalo na osnovu neposrednih poznanstava, dok je mnogim glumcima bilo i ispod časti da odlaze na kastinge za pojedine uloge. U takvom okruženju nije bilo mesta za kasting direktore koji bi bili instumentalan deo kreativnog procesa na način kako Timka i Aida sarađuju više godina unazad: “Cenim kako Timka razmišlja. Kasting direktor nije samo osoba koja bira glumce, to je osoba koja mora dubinski da razume vašu viziju, koja razume likove koje stvarate i koja može da pridoda onome što ste imali na umu. Timka je nekada veoma radikalna sa svojim predlozima.” Prema njihovim rečima, tek nakon kastinga za film Grbavica (2006.) Jasmile Žbanić, kao i sa dolaskom međunarodnih produkcija, u Sarajevu je počela da se menja predrasuda o procesu kastinga, koji je ranije, po mišljenju Aide Begić, bio produžetak “mačo stava u kojem nema prostora da se premišljate i da nešto otkrivate.”

Dok je prvi dan bio posvećen uvodnom predstavljanju jedne uspešne saradnje rediteljke i kasting direktorke, drugi dan je bio usmeren ka prezentaciji ovogodišnje selekcije glumaca, kao i masterklasovima međunarodnih profesionalaca iz oblasti kastinga i glumaca Jakoba Cedergrena (The Guilty, Submarino itd. ) i  Zlatka Burića (Pusher III, Triangle of Sadness itd.).

Tokom predstavljanja glumaca iz regiona oni su, u razgovoru sa Srđanom Sandićem koji je vodio program, prezentovali svoje showreelove i ukratko se dotakli svojih dosadašnjih iskustava u međunarodnoj saradnji, kao i predrasuda koje sa sobom nosi saradnja sa međunarodnim produkcijama. Publici su se predstavili glumci Alenka Kraigher i Andrei Lenart iz Slovenije, zatim Jelena Stupljanin i Mladen Sovilj iz Srbije, te Jelena Simić i Milivoje Obradović iz Crne Gore. Iz Hrvatske su se predstavili Antonio Scarpa i Ivana Roščić, kao i Igor Skvarica i Nadine Mičić iz Bosne i Hercegovine. Publici su se zajedno predstavili i učesnici prošlogodinjeg Sarajevo Talents programa Sarajevskog Filmskog Festivala: Klara Kuk iz Slovenije, Nikola Pavlović iz Srbije, Jona Zupković i Rea Bušić iz Hrvetske i Natalija Teodosieva iz Severne Makedonije.

U nastavku programa, Timka Grin je vodila razgovor s međunarodnim kasting direktorima, Andersom Nygaardom iz Danske, Sam Jones iz Velike Britanije, Laurom Muccino iz Italije, kao i s agentkinjom Alice Walrafen iz Francuske,  na temu izazova regionalnih glumaca na međunarodnoj sceni.

Tokom razgovora, kasting direktori su se osvrnuli na koje načine nove tendencije utiču na tipove uloga za strane glumce. “U Italiji je poslednjih godina došlo do povećanog interesovanja za ulogama i likovima iz raznih zemalja iz razloga što žele da proizvode nešto što je međunarodnog karaktera, sa mnogo širom publikom od nacionalne.” rekla je kasting direktorka Laura Muccino. U nastavku razgovora, učesnici panela dotakli su se različitih problema s kojima se glumci susreću u pokušajima da dođu do reprezentacije od strane agenata koji bi ih preporučili kasting direktorima, kao i toga šta je kasting direktor uopšte.

“Na pitanje šta je uopšte kasting direktor, često odgovorim da smo mi enciklopedije s ukusom. Mi želimo da upoznajemo glumce naširoko i dubinski. Ono što je dobro u vezi sa svim prilikama da vidimo radove glumaca, je da kada vidimo performans u projektu A i projektu B, mi smo u stanju da zamislimo i performans Z, kojeg ni glumci nisu svesni. Sve te prilike su značajne jer ste nam se uvukli pod kožu i pokrenuli nam maštu. Ušli ste u našu kasting enciklopediju,” rekla je Sam Jones.

Pred kraj razgovora, panelisti su se dotakli novina u procesu kastinga a koje se tiču prakse snimanih audicija (tj. self-tape snimaka), koje su postale učestale tokom kovid pandemije, nakon čega je to ostala i ustaljena praksa. Kao ishod toga, produkcije su uspele da smanje troškove kastinga, ali su u tom procesu otuđili glumce od osnovnih povratnih informacija koje im pomažu u kastingu. Neki do saveta kasting direktora za uspešan “self-tape” kreću se od saveta poput “strong, but wrong”, kojim Sam Jones ističe da će uvek radije ceniti nečije intenzivno i lično viđenje zadatka, makar ono bilo i pogrešno za ulogu. Alice Walrafen takođe ističe kako je jedna od grešaka sa snimljenim kastinzima, kada glumci insceniraju čitavu scenu, pokušavajući da je približe onome kako bi trebalo da izgleda krajnji proizvod, umesto da se fokusiraju na sebe i svoju interpretaciju.

Nakon priča iz perspektiva agenata, kao i regionalnih glumaca, usledi su masterklasovi dva glumca koji su izgradili međunarodne karijere uprkos jezičkim barijerama, gde se Jakob Cedergren osvrnuo na proces negovanja intuicije u glumačkom poslu, dok je Zlatko Burić podelio sa publikom i svoja interesovanja za muziku i romane naučne fantastike.

Poslednji dan bio je u celosti posvećen isključivo glumcima, sa kojima su radili reditelji Miroslav Sikavica i Maja Križnik, koji su u procesu pripreme svojih debitantskih filmova. Proces njihovog rada s glumcima sastojao se iz analize selftape-ova koje su glumci snimili na osnovu jedne od scena iz njihovih filmova — pre dolaska na ReActing program — nakon čega su svi glumci individualno radili sa rediteljima i kasting direktorima na različitim pristupima tim scenama. Na kraju tog procesa, glumci su stekli uvide u različite pristupe zadacima koji su otvorenog karaktera i koji od njih zahtevaju da dosta učitavaju u zadatak. Upravo zbog procesa koji je i sadržajan i intenzivan Anders Nygaard smatra kako je ReActing jedan od njemu omiljenih industrijskih događaja posvećenih kastingu i glumcima: “Ovo mi je jedan od omiljenih događaja tog tipa jer nema “ljudi s novcem” koji imaju skrivene motive u razgovoru s vama. Čitav događaj je posvećen isključivo radu na glumačkoj umetnosti i veštini.”

ReActing as a Star je projekat Tine Hajon, sproveden uz pomoć Slovenačkog filmskog centra te udruženja Pari Pikule i Secret Arts Cinema, koji su producenti projekta, u saradnji s filmskim fondovima i centrima iz Hrvatske, Srbije i Crne Gore. U realizaciji ReActing ostavruje saradnju i sa edukacionim programom Training and Skills industrijskog dela Sarajevo Film Festivala – CineLink Industry Days, te Evropskom filmskom akademijom, Međunarodnim udruženjem direktora kastinga (ICDA), platformom Filmmakers.eu i KRAFT Film Festivalom.